|
İSTANBULUN SURLARI VE SUR KAPILARI
BYZANTION SURLARI VE SUR-İ SULTANİ BÖLGESİ -BYZANTION WALLS
İstanbul’un ilk surlarının bugün Topkapı Sarayının olduğu Akrapolis denilen Birinci Tepe de Megara’ dan gelip buraya yerleşen Dorlar’ın yerleşim bölgelerinin etrafını çevirmesiyle başladığı tahmin edilmektedir. Daha sonraları M.S 196 yılında Roma İmparatoru Septimus Severus Sarayburnu’ndan Hipodromun olduğu yere kadar surlar inşa ettirir ve Kartal gagasının daha büyük kısmını içine alır. Osmanlılar zamanında Suri Sultani denilecek ve Haliç’ten, Marmara’ya kadar bölgeyi içine alacak olan bu surlar Büyük Konstantin zamanında Septimus Severus’un surlarının temelinin üzerine yeniden inşa edilmiştir.(M.S.324-337). Bu bölgedeki eski sur kapılarının adları ise şöyle:
ASLANLAR KAPISI(ÇATLADIKAPı), KÜÇUK AYASOFYA/ PORTO LEONIS
BUKELEON SARAYI KAPISI
AHIRKAPISI /MANGANA
DEMIR KAPI/AYA YORGI
DEĞIRMEN KAPI
TOP KAPISI /AYIA BARBARA
MARMARA DENİZ SURLARI-SEA WALLS BY MARMORA SEA
Marmara Surları Sirkeciden Yedikule’ye kadar 8,5 km uzunluğunda Marmara denizi ve tren yolu arasında uzanan surlar bunlar. Önceleri Konstantin zamanında Samatya’nın güneyinde Kara Surları ile bitiştirilen bu surlar daha sonra Haliç’ten Yedikule’ye kadar yapılan Theodosius surları ile Yedikule’ye kadar uzatılıyor. Deniz surları kara sularının aksine iki sıralı değil tek sıralı olarak yapılıyor ve bunların üzerlerinde 188 burç, 8 büyük ve 28 küçük kapı var. Tarihi boyunca I. Leon, Anastasius, II. Michael, Teofilos’ dan Fatih Sultan Mehmet’e gelene kadar hemen her İmparator tarafından tamir edilmiş ve genişletilmiştir. 19, Yüzyıl başında II. Mahmut devrinden itibaren de çeşitli inşatlar, demiryolları nın yapımı ve nihayet 1959 da sahil yolunun inşası nedeniyle deniz surları büyük ölçüde hasara uğramış ve büyük kısmı bugün metruk haldedir. Bu bölgedeki eski sur kapılarının adları ise şöyle:
MERMER KAPI (DEBBAĞ KAPISI)/ MARBLE TOWER
NARLI KAPI/ AYIOS STUDIOS
SAMATYA KAPISI (PSAMATHIA)
DAVUTPAŞA KAPISI
YENİKAPI/ VLANGA
KUMKAPI/ (KÜÇÜK KAPI) KONSTOSKALION
KADIRGA LİMANI / SOFIA
KARA SURLARI- THEODOSIAN WALLS
Karadan gelecek düşman istilalarından şehri korumak amacıyla II.Theodosius(408-450) tarafından yaptırılan bu Kara Surları’na Theodosius Surları da denir. Surlar Marmara kıyısındaki Yedikule’den Haliç tepesindeki Blakhernai Sarayına kadar uzanır ve buradan aşağıya Haliç Surlarına bağlanır. Deniz surlarının aksine kara surları ön ve arka sur olmak üzere birbirine paralel iki sur silsilesi ve arasındaki hendekten oluşur. 15 -20 metre üzerinde genişliği olan bu hendeklerin savaş zamanlarında su ile doldurulduğu zannedilmektedir. Osmanlılar zamanında zerzevat tarhlarına dönüştürülen bu hendeklerin Yedikule bölgesindeki bir kısmı bugün hala Bostan olarak sebze yetiştirmek için kullanılmaktadır. 5 metre kalınlığında ve Kent seviyesinden 12 metre yükseklikte olan iç sur duvarlarının üzerinde boyları 20 metreyi bulan tam 96 burç varmış. Kimi dikdörtgen, kimi silindir şeklinde olan bu kuleler 55 er metre aralıkla sıralanıyormuş. Hendeğin önündeki 8.5 metre boyunda ki dış duvarlarda da, iç duvarlardaki burçların aralarına rastlayan 96 Burç daha varmış. Kara surlarının aşağıda isimleri yazılı e beşi halka açık, diğer beşi de askeri amaçlar için on kapısı varmış. Depremden zarar gören kara surları İmparator Leon ve Komnenos tarafından onarılmış ve sonraları güvenlik açısından sakıncalı olduğundan Belgrad Kapısı kapatılmış. Fatih ve Cumhuriyet devirlerinde onarılan diğer kapıların hemen hepsi bugün hala açıktır.
Bu bölgedeki eski sur kapılarının adları ise şöyle:
ALTIN KAPI (YALDIZLIKAPI) / PORTA AUERA
BELGRAD KAPISI / KSILEKERKOS
SILIVRI KAPI /PEGE
KALAGRU KAPISI/ PORTA TOU KALAGRU
MEVLEVİHAHANE (MEVLANA) KAPISI / RHESIUM
TOPKAPI / ROMANOS
SULUKULE /PEMPTON
EDIRNE KAPI /HARISIUS/ANDRINOPOLIS
EĞRI KAPI/PORTO REGIA
AYVANSARAY KAPISI (TEKFUR SARAYI) / BLAHERNAI
HALİÇ SURLARI- GOLDEN HORN WALLS
Bu surların yapımı ilk defa Konstantinin kenti yenileme çabaları sırasında Cibali ve Fener arasındaki bölgede yapımıyla başlamış, daha sonra Theodosius’un kara surlarını yapıp Ayvansaray ile birleştirmesiyle Haliç’i koruma altına almıştır. Avarlar’ın istilasından sonra Heraclius bu surları Petrion kapısına kadar uzatarak on iki burç yaptırmış ve İmparatorluk Sarayı olan Blakhernai’yı emniyet çemberinin içine almıştır. Bizans devrinde imparatorlar ve sonra Osmanlı sultanları tarafından tamir gören, genişletilen bu tek duvarlı surlar zamanla zindanlar, tersaneler mahzenler ile donatılmıştır. Ama bölgenin konumu ve yerleşimin yoğunluğu ve inşatların çokluğu dolayısı ile günümüzde bu surlardan ve kapılardan geriye çok az kalıntı vardır. Bu bölgedeki eski sur kapılarının adları ise şöyle:
EYYUB ENSARI KAPISI / KSILA PORTA
AYVANSARAY KAPISI /KLIOMENES
ATİK MUSTAFA PAŞA/ AYIA ANASTASIA
BALAT /PLATION ( VASILIKI PILI)
KUNGÖZ KAPISI /PORTA KINEGION
BİSİLİKE (BASILEOS)
FENER KAPISI / PORTA FAROS( PORTA FANARI)
PETRİ / PORTA PATRION
YENİ AYA KAPISI
AYA KAPISI / AYIA TEODOSIA
CİBALI KAPISI / PORTO ISPIGAS
ZİNDAN KAPI
UNKAPANI KAPISI
AYAZMA KAPISI
ODUN KAPI
BALIK PAZARI KAPISI
YENI CAMİ KAPISI/ SAN MARCO
BAHÇE KAPI(CIFTE KAPI)
SİRKECI KAPISI /PORTA VETERIS (RECTORIS)
YALI KÖŞKÜ KAPISI
UĞRAK KAPI/ EUGENIOS (KENTARIOS)
GALATA SURLARI (GENOESE WALLS)
Galata Surları Kasımpaşa’dan Tophane’ye kadar: Azapkapı, Şişhane ve Galata semtlerini içine alan ve önünde 15 metre genişliğinde hendekler olan Cenevizliler tarafından yapılan surlardı. Galata Kulesini de içine alan bu surlar, 1267 yılında Cenevizlerin Bizans’dan yerleşme izni almasından sonra kısmen yıkılmış ve burayı bir Bizans garnizonu korumaya başlamıştır. Venediklilerin 1296 da Ceneviz kolonisine denizden hücum etmesinden sonra surlar gizli gizli gene yapılmaya başlanmıştır. Fatih Sultan Mehmet İstanbulu alınca Ceneviz kolonisi ile bir anlaşma imzalamış ve toprak üzerinde hakları olmadıklarını kabul ettikleri için yerleşim ve ticari ayrıcalıklarını korumalarına izin vermiştir. En büyük burcu yeraltı caminin olduğu yerdeki Zindan Kulesi ve günümüze kadar sapasağlam gelen Galata Kulesi olan surlarının hepsi yoğun yerleşim nedeniyle yok olmuştur. Bu bölgedeki eski sur kapılarının adları ise şöyle idi:
KÜREKÇİ KAPI
YAĞKAPISI
BALIK PAZARI KAPISI
KARAKÖY KAPISI
KURŞUNLU MAHZEN
MUMHANE
VOYVODA KAPISI
KULEDİBİ
HOROZ KAPI
İÇ AZAP KAPI
KÜÇÜK KULE
BÜYÜK KULE
AZAP KAPI
|
