istanbullite.com

Değerli dostum Ercan Alp ile birçok ortak tutkularımız vardır. Bunlar içinde İstanbul tutkusu, Beşiktaş sevgisi, “Çarşı” duruşu ilk akla gelenler. Ünlü bir bilim adamı olan Ercan yılda en az iki defa konferansları dolayısı ile  Amerika’dan kalkar İstanbul’a gider ve her seferinde de bize İstanbul’da çektiği panoramik fotoğrafları yollar. Bazen de eğer yolculuk tarihlerimiz Ekim ya da Kasım aylarında kesişirse,  onunla İstanbul’da buluşuruz ve tarihi bir mekanı birlikte gezeriz. Geçenlerde bana son yolculuğunda çektiği resimlerden yollamış ve son günlerde aktüel olan Bezmi-alem Valide Sultan cami ile ilgili resimlerine şu notu düşmüş:

Gezi Parkı olayları sırasında göstericilerin sığındığı, ve Başbakanın bütün ısrarlarına rağmen bira içildiğini söylemeyip sürgün edilen imamlı Camii'den bazı kareler... Balyan kardeşlerden Garabet'in,  Sultan Abdülmecit'in annesi Bezmi-alem Valide sultan için yapılan bu yapı, Ortaköy Camisi gibi, Minaresi kaldırıldığında kilise dahi olabilecek bir dış yapıya sahip.İç mimarisi de kullanılan renkler olarak alışa gelinmedik bir manzara oluşturuyor. Ben çok beğendim, ama ne mimar ne de sanatçıyım...

Gerçekten çok değişik bir mimari üslubu olan bu caminin fotoğraflarını görünce ister istemez İnönü stadının her gidişimde önünden geçtiğim, Dolmabahçe cami olarak da bilinen bu güzel eserin kimin tarafından yaptırıldığı, caminin banisinin nasıl bir insan olduğu ve burada koparılan yaygaranın onun düşüncelerine ne kadar zıt olduğu aklımdan geçti.

Bezm-i alem Valide Sultan, II. Mahmut’un eşi ve Sultan Abdülmecit’in annesi. Altı yaşında küçük bir Gürcü kızı olarak saray’a alınıp yetiştirilmiş ve 1839 yılında oğlu Abdülmecit gencecik yaşında tahta çıkınca, o da “Valide Sultan”lığa yükselmiş. İsmi nereden geliyor tam  bilinmiyor ama mühründe aşağıdaki ip uçları var :

Muhammedsiz muhabbetten ne hâsıl

Zuhûrunda Bezm-i âlem oldu vâsıl

Valide Sultan bir gün rüyasında yüzlerce insanın kendisine kıyamete kadar  dua ettiğini görür ve hemen ertesi günü rüyasını bir bilene yorumlatır. Rüya’yı yorumlayan kişi tifo ve kolera salgınlarından yüzlerce fakir insanın öldüğünü, eğer bu garip insanları tedavi etmek  ve kurtarmak için bir hastane yaptırırsa, insanların kendisine kıyamete kadar dua edeceğini söyler. O zamanlar İstanbul’da fakir gayri müslim vatandaşların ibadethanelerine bağlı birçok hastane ve hayır kurumu vardır ama Şifahane veya Darüşşifa adı verilen özel hastanelerden yoksul Müslüman vatandaşlar pek faydalanamamaktadır. Rüyasında gördüğü olguyu gerçekleştirmek isteyen Bezm-i alem Valide Sultan  1843 yılında 200 yataklı ve ilk defa adına “hastane” denilen “Bezm-i Alem Gureba-i Müslimin” adlı sağlık kuruluşunu, yanındaki cami ve çeşmesi ile birlikte hizmete açar. Hastanenin amacı yoksul insanlara parasız hizmet vermektir ve hastaneye kabul şartları en ince detayına kadar talimatnameler ile belirlenmiştir. Vakıf tarafından maaşa bağlanan hekim, cerrah ve eczacılar burada her gün, gece gündüz görev yaparlar ve burada yatıp kalkarlar. “Gureba” adı garip’ten gelir, garip de yoksul ve kimsesiz kimse anlamına gelir. Hastanenin tek amacı da bu insanlara parasız muayene, tedavi, ilaç ve ameliyat olanakları sağlamaktır. Hastanenin talimatnamesinde eğer bir hastanın tedavisinde gereki olan bir limonun fiyatı bir altın bile olsa, bu limon tedarik edilecektir der. Gureba hastanesi de aradan geçen iki yüzyıl boyunca İstanbulun Osmanlı’dan kalan diğer hastanesi Cerrahpaşa ile birlikte halka hizmet vermeye devam edecektir. Bezm-i alem Valide Sultan’da hastalara yaptığı bu büyük iyilikle insanların yüzyıllarca hayır duasını alacak ve Florence Nightingale’ den bile önce bir iyilik meleği olarak anılacaktır.

İşte Gezi parkı eylemleri sırasında sıkça gazetelere konu olan Dolmabahçe‘deki cami bu iyilik meleğinin yaptırdığı bir camidir. Polisle girdiği çatışmada yaralanan ve biber gazından kaçan göstericiler toplu halde Bezm-i alem Sultanın camisine sığınıyorlar. Can havliyle kendilerini camiye atanlar içinde başı gözü kanayanlar, yaralılar çoğunlukta. Arkadaşları kendilerine ilk müdaheleyi yapıyorlar, kısa zaman da civar hastanelerden gelen sağlık personeli ile cami bir anda revire dönüyor. Sedyeler, serumlar, gazlı bezler, ilaçlar. Sanki içerisi “Gureba” hastanesi.

Ertesi gün caminin müezzinine, cami içinde içki içen “çapulcular”ı görüp görmediğini soruluyor.Israrla tekrarlanan sorulara, “Cami içinde içki içen yoktu, olmayan şeyi de söyleyemem” diye diretiyor müezzin. Caminin avlusunda tek bir boş bira kutusu bulunuyor, bir de camiye ayakkabıyla girenlerin ayakkabıları daire ile çevrilip gazetelerde teşhir ediliyor. Düşünün bir tarafta gözlerini, uzuvlarını belki canlarını kurtarmak için camiye koşan ve onlara yardım eden insanlar diğer tarafta onların fotoğraflarda işaretlenmiş ayakkabıları. İnsanların gözüne sıkmak günah değil de, camiye can havliyle ayakkabı ile girmek günah ! 

30 Eylül 2013