istanbullite.com

Sabah perdelerin aralıklarından otobüsün içine sızan güneşle birlikte uyandık. Muavin şöför arkada ispirto ocağında çay yapmış getirdi, yanında peynirli pide servisi yaptı. Pencereden dışarıya bakıyorum, yol kenarında palmiye ağaçları çoğalmaya başladı sonra tepelerin arkasından aniden Akdenizin o masmavi arşipeli göründü. Bir tarafımızda dağlar öbür tarafta deniz kıyısı, yol üzerinde develeri güden  Arap kadınları. Şehrin dış eteklerindeki evlerin çoğu beton ve tuğladan yapılmış ama izbe bir görüntüleri var. Otobüs şehrin merkezi Martyr’s (Şehitler) Meydanında durdu. Saat üç’e kadar buradayız, üçer kişilik iki guruba ayrıldık ve hemen şehri gezmeye başladık.

Şehitler Meydanı şehrin tam ortasında, iki tarafı Beyoğlundaki evler gibi dört, beş katlı neo- klasik tipte binalar ile çevrilmiş. Ortasında da boydan boya  palmiye ağaçları ile donanmış yemyeşil çim bir park var. Dik dörtgen şeklindeki parkın etrafındaki bulvar çok geniş, yan yana iki otomobil ve  bir tramvay geçebiliyor. Tramvaylar bizim Kısıklı tramvayı gibi nefti yeşili  renkte ve iki vagonlu. İstanbul da bile bu kadar taksi görmedim, hepsi koca koca siyah renkli Fordlar. Dik dörtgen şeklindeki meydanın tabanında  boydan boya, bizim eski  Harbiye nezaretini andıran bir bina var. Üzerindeki Arapça kitabenin altında Palace de Canon yazıyor. Binanın önünden geçerken burada yapılan bir merasime şahit olduk. Kürsüden bir Fransız Paşası halka hitaben konuşma yapıyordu. Sonra binanın avlusundan çıkan birer  tabur Fransız ve Lübnan askeri kısa bir resmi geçit yapıp binaya Lübnan ve Fransız bayrağını çektiler. Halkın içinde Türkçe bilenler vardı, bize dilleri döndüğünce Lübnanın Fransız mandası altına girdiğini anlattılar. Lübnanlılar kendi askerlerine Sipahi diyorlar.

Merasimi izledikten sonra meydanın dört bir tarafında dolaştık; binaların çoğu otel, mağaza ve sinema olarak kullanılıyor.  Daha sonra bir faytoncu ile  pazarlık edip bizi iki saat gezdirmesi için anlaştık. Şehitler Meydanınından ara sokaklara girince o muntazam  görüntü bir anda kaybodu, daracık sokaklar  tepelere doğru yerini sıvası bile olmayan tuğla evlere bıraktı. Faytoncu bizi önce Limana götürdü.  Burası çok canlı bir yer; koca koca silolar ve doklarla dolu. Kıyının biraz uzağına demirlemiş gemirlere takalarla mal götürüp yüklüyorlar. Limanın biraz açığında üç bacalı bir yolcu şilebi demirlemişti. Üzerinde "Marietta Pacha" yazan bu şilep belliki Akdenizde harpten önce yolcu taşımak için kullanılırken şimdi Fransız Bayrağı altında askeri nakliyat için kullanılıyordu. Limanın ara sokaklara açıldıgı küçük bir meydanda, deniz gören birkaç balıkçı lokantası var. Bunlardan birinde oturup tavada kızarmış karides yedik, yanında da birer kadeh Arak rakısı güzel gitti. Daha sonra Faytoncu bizi buradan Nejmeh Meydanı denilen Beyrut’un ikinci büyük meydanına götürdü. Burası Şehitler meydanının aksine Taksim meydanına benzeyen yuvarlak bir meydan. Tam ortasında koca bir saat kulesi var, kulenin altında resimimizi çeken yerliler bu kulenin  çok eskiden Osmanlılar tarafından yapıldığını söylediler. Meydanın üstündeki en büyük ve güzel yuvarlak cepheli  bina  Lübnan Posta Telefon servisine ait. Alt katında ki postahaneden İstanbuldaki anneme ve kardeşlerime birer posta kartı attım. İkinci katta telefon şirketinin büroları var, buradan şehirlerarası santrallar aracılığı ile istediğiniz yere telefon edebiliyorsunuz. Ama ne benim ne de arkadaşlarımın evinde telefon var. Bir müddet evlerine telefon eden Fransız askerlerini izledikten sonra aşağıya indik ve Faytoncuya bizi tekrar aldığı yere  geri götürmesini söyledik. Şama gidecek otobüsümüz  saat üçte kalkacaktı ve Nairin otobüsüne geç kalmaya gelmezdi.

Diğer şehirlerde olduğu gibi Beyrut’da  yolcuların çoğu inmiş, yerine yenileri alınmıştı. Burada otobüse birçok kadın yolcu bindiğinden bizimde iznimizi alarak yeni bir oturma düzenlemesi yapıldı. Ben en önde, Otobüse yeni binen yirmi beş  yaşlarında bir Arap’ın yanında oturuyorum. Adamın kırık dökük İngilizcesi var, birde Türkçedeki Arapça kelimeleri kullanarak konuşmaya çalışıyoruz. Suriye’de babasının bir üzüm  bağı varmış senede birkaç kere yaptıkları şarapları sandıklayarak Beyrut’a getirir buradaki lokantalara satarmış. Adamı pek gözüm tutmadı, ikide birde üstünü başını elliyor, devamlı arkasına dönüp bakıyor.

Beyrut  Şam arası üç saatlik bir yol. Yarı yolda Otobüs Şamat denilen yerde Pasaport kontrolü için durdu. Otobüsden indik, dışarıda iki tane sarı toprak renginde bina var. Birincisi deve süvarilerinin karargahı olmalı, arka taraftaki açık hava ahırında yan yana yere çökmüş develer geviş getiriyor. İkinci bina ise pasaport kontrol memurlarının bulunduğu bina. Biz altı arkadaş bir araya  toplanarak diğer otobüs yolcuları ile sıraya girdik. Benim yanımda oturan Arap’ta hemen arkamıza geçti. Tahta bir gişenin arkasında oturan Bedevi Pasaport memuru, hepimize aynı soruyu soruyor: nereye gidiyorsunuz, bavullarınızda ne var ?”.  Biz Türk arkadaşlar kolayca geçtik, ama bazı erkek yolcuların hemen orada duvar kenarında üstlerini aradılar. Pasaport memurları benim yanımda oturan yolcudan şüphelendiler, ona  üzerlerindekileri çıkarmasını söylediler. Adamın üzerinden neler çıktı neler: üç ipek gömlek, iki kazak, iki yelek, iki pantolon, üç inci gerdanlık ve dört adet kol saati. Belinde kılıç, sırtında tüfekli bir asker bizim genci aldı ve yan taraftaki diğer binaya götürdü. Biz Pasaport binasının bahçesindeki külüstür çay ocağından birer çay aldık ve sandalyelere oturarak olacakları bekliyoruz. Şöförler otobüsün arkasındaki bagaj kısmını açtı ve bavulları dışarı çıkarttılar. Sonrada yolcular teker teker kendi bavullarını açarak kontrolden geçerek otobüsteki yerlerini aldılar. Bizim Türklerin bavullarına biri hariç bakmadılar bile, “Eyvallah, Eyvallah” deyip geç işareti yaptılar. Biraz gecikmeyle de olsa otobüs sonunda kalktı.
Bizim genci herhalde tutukladılar, kimbilir ona ne oldu?

Şam’a yaklaşırken toz toprak bitti asfalt  bir yol başladı. Etrafımızdaki arazi yapısıda değişti, mümbit  tarlalar , bağlar, bahçeler içine  toprak evler göründü. Biraz sonrada Duma şehrinden geçtik ve ve Şama girdik. Yol kenarında gürdüğümüz eşekler ve develerin yerini bisikletler, motorsikletler, taksiler ve atla çekilen tramvaylar aldı. Sonunda hava kararırken otobüsümüz Yedi Pınarlar caddesinden geçerek önünde boş bir alana olan otobüs garajına vardı.

Şam'a geldikten sonra, elimizde bavullar Otobüs şöförü’nün tavsiyesi üzerine garajının hemen arka sokağındaki Elhamra oteline gittik. Bu otel daha çok buradan geçen yabancı askerlerin kullandığı bir konaklama yeri imiş. Otelin bir ana binası, bahçesinde de arka arkaya tam yedi tane tek bina var. Bunlar sekiz kişi alan ranzalı odalar ve iki kişilik odalara oranla çok daha ucuzlar. Tabii işimize geldi , zaten bir gece kalacağız, bunlardan birini tuttuk. Oda'da dört adet ranzalı yatak, bir masa, eşyaları asmak için kapaksız bir gardrop, bir odun sobası ve ve iki adet gaz lambası var. Ana binada  elektrik var, ama buraya bağlamamışlar. Tuvaletlerde müşterek, binaların gerisinde ayrı bir binanın içinde. Helaların karşısında üç tane duş yapılacak kabin var. Kapıda bekleyen Arap’a birkaç lira veriyorsunuz, size sıcak su ısıtıp, kabinin üzerindeki su rezervuarına sıcak  suyu koyuyor. Artık su bitine kadar ne kadar yıkanabilirseniz  yıkanıyorsunuz. Bizde öyle yaptık altı arkadaş sırayla önce bir aklanıp paklandık. Daha sonrada ana binadaki lokanta ve bar bölümüne geçtik. 

Yemek yedikten sonra akşamın geç saatlerine kadar barda oturup içki içip sohbet ettik. Benden başka herkes Avusturalya birası içiyor, litrelik şişelerde siyah zift gibi bir bira. Benim fermantasyonlu içeceklerle aram iyi değil, birkaç kadeh “Arak” içtim, ama nerede bizim Kulüp rakısı. Barda bizden başka Fransız, Avusturalyalı ve yeni Zelandalı askerleri vardı onlarla ahbaplık ettik biraz.  Aksanları çok değişik,  bizim Robert Kollejde öğrendiğimiz Amerikan İngilizcesine hiç benzemiyor. Benim yanımda Victor isminde Avusturalyalı bir cavuş oturuyor. Babası Alman asıllı imiş güzel Almanca biliyor. Bana hikayesini anlattı:

1941 yılının başında  Fransa Almanya’ya teslim olunca Suriye ve Lübnan Fransızların Alman yanlısı Vichy Hükümetinin idaresine geçiyor. Tabii bu durumdan İngilizler çok rahatsız, Almanların Mısıra hücum etmesinden ve Iraktaki petrol hattını ele geçirmesinden korkuyorlar. Bu tehlikeyi engellemek için İngilizler, Avusturalya, Yeni Zelanda, Hint askerlerinin ve Franız Kurtuluş Birliklerinin de katılımı ile Haziran ayında Kuzey Filistin’den bir cephe açarak Suriye ve Lübnanı işgal ediyorlar. Bu sırada Lübnan kıyılarında demirlemiş olan Avusturalya ve İngiliz zırhlıları’da denizden destek veriyorlar.

Bu durum bana bizim Çanakkale savaşlarını hatırlattı, Victor’a Anzacların Çanakkalede nasıl geri püskürtüğümüz den bahsedince gözlerinde hüzünle karışık bir ışıldama ve dudaklarında bir tebessüm belirdi.