istanbullite.com

İSTANBULLU BİR DENİZALTI ZABİTİ

Atılay ve Dumlupınar Denizaltılarının Hazin Hikayesi

Cem Özmeral’in 202 basımlı Özlediğim İstanbul kitabından alıntı.

Ben Ethem amcamı ilk defa 1953 yılında tanımıştım. O günlerde Samsun’dan Ankara’ya Münakalat vekaletine tayin olmuştu. O zamanlar biz de Gölcük’ten Ankaraya yeni taşınmıştık ve babam Binbaşı olarak Bahriyede görevliydi. Bu ilk tanışmamızda amcam bana bir diş fırçası bir de kitap hediye etmişti.O günlerde ilkokula başlayacağım dan diş fırçası , diş koruma notu için gerçekten önemlidir. Kitap ise, bir ömür boyu sürecek bir sevginin  belki de ilk aşısıdır. Kitapta ihtiyar marangoz Gepetto ve tahtadan oyduğu Pinokyo’nun serüvenleri  vardır. Ethem amcamla Ankara’da başlayan bu ilk tanışmamız, ileriki yıllarda , Çamlıca ve Üsküdar’da  öğrencilik yıllarım sırasında devam edecek ve ben amcamı hep takdir edecektim. Amcam babaannemin dört oğlundan en büyüğüdür ve 1907'de üsküdar Kasımağa mahallesinde doğmuştur. 1930 yılında Astsubay okulundan elektrik teknisyeni olarak mezun olur ve eğitim için İtalya’ya gider. Bu yıllardan kalma resimlerinde  fötr şapkası ve uzun pardesüsü ile Humphrey Bogart’ı  andırır adeta. Her denizci gibi çapkın ve içkiye düşkündür o yıllarda .

Türkiye’ye döndükten sonra Şükriye isminde genç ve güzel bir kızla hayatını birleştirir. Benim dostum ve arkadaşım Bülent,  bu evlilikten doğan en küçük erkek çocuklarıdır. Ben amcamı tanıdığımda onun onsekiz yıllık denizcilik hayatı çoktan bitmişti.Bu yıllarda amcam devamlı kitap okur, özelikle İngilizce ve Almancasını ilerletmek için çalışırdı. Uzun senelerdir ağzına içki koymamış, kendini dine vermiş, beş vakit namazını aksatmaz olmuştu.  Ama onun din anlayışı hep akılcı ve reformcu idi. Ethem amcam için okumak ve ilim yapmak, din kadar önemli,  hatta dinin gereği idi..Ben Siyasal Bilgiler’e  giderken, amcam benim hariciyeci olacağımı ve kendisinin de kavas olarak dış ülkelerde bana yardımcı geleceğini söyler, benimle şakalaşırdı.

Ethem amcamın onsekiz senelik askerlik hayatının on üç senesi denizaltılarda geçmişti. Amcam bu yıllardan pek bahsetmek istemezdi. Belki de denizaltılarda geçen on üç sene, onun gençliğinden ve sağlığından çok şey alıp götürmüştü. Belki de bu nedenle, kaldığı yerde uzun zaman oturmak istemez, hep yeni yerlere gitmek ve yeni yaşantılar kurmak isterdi. En büyük isteği varını yoğunu satıp  bir köye taşınmak ve burada çiftçilik yapmaktı. Çamlıca’daki ahşap evinde bir oda , her dilden kitaplar,  mecmualar ve resimler ile doluydu. Bu odada duvarda asılı siyah çerçeveli büyük bir resim vardı. Bu resimde Beethoven piyano başındadır ve etrafında devlet adamları hayranlıkla kendisini dinlemektedirler. Sonradan dinlediğim hikayeye göre ; yengem amcamı çarşıya yiyecek almaya yollar. Amcam ise o zamanki memur maaşının büyükçe bir kısmını bu tabloya yatırır. Bu resme ne oldu, bilmiyorum ama, Çamlıca’daki ev bir müddet sonra yok pahasına satılacak ve amcam yengemle Üsküdar’da küçük bir apartman dairesine taşınacaktı .Karacaahmet mezarlığına çok yakın olan bu ev, amcamın son durağı olacak ve 1971 yılında bu eski denizaltı zabiti aramızdan ayrılacaktı. Sonradan öğrendiğim kadarıyla Ethem amcam Dumlupınar ve Atılay denizaltılarında elektrikçi  astsubay olarak görev yapmış, 1946 yılında Bahriyeden ayrılmadan altı ay önce imtihana girip zabitliğe,  yani subaylığa terfi etmişti. Bu erken istifa da benim tahmin ettiğim her iki denizaltının talihsiz hikayeleri gizlidir.

1942 yılının temmuz ayı başlarında bir gün Astsubay Ethem Özmeral’e Atılay denizaltısının Çanakkale boğazındaki tatbikatı için hazır olmasını söylerler.  Asıl tatbikata gitmesi gereken elektrik teknisyeni ortalıklarda yoktur. Astsubay Ethem hazırlanır,  fakat son anda diğer elektrikçi ortaya çıkınca bu tatbikata katılmasına gerek kalmaz.  Atılay denizaltısı Çanakkale boğazına doğru süzülür ve burada son olarak boğazın anforlu sularına dalar. Tarih 14 Temmuz 1942 dir ve bu güzel yaz günü Atılay denizaltısı bir daha çıkmamak üzere dalmıştır. Batış sebebi hiçbir zaman  belli olmayacaktır. Kimisi bir yangın, kimisi ise Birinci Cihan Harbinden kalma bir mayına çarpma diye düşünür.

Aslında Atılay Denizaltısının batışı,  II. Dünya Savaşının sürdüğü bu yıllarda, Türk Bahriyesinin ikinci büyük kaybıdır. Bundan bir sene önce Refah Şilebi 167 donanma mensubu ile İngiltere'ye gitmektedir. Oruç Reis, Murat Reis, Burak Reis ve Uluç Ali Reis adlı dört denizaltı İngilizlerden teslim alınıp Türkiye’ye getirilecektir. Refah gemisi  23 Haziran 1941 günü Akdeniz sularında seyrederken kimliği bilinmeyen düşmanın torpidolarına hedef olur ve 167 müretebatı ile batar.  Şehitler içinde Ethem amcamın 48 astsubay arkadaşı da vardır.Bu iki talihsiz gün de benim doğum tarihim den öncedir. Benim hafızama nakşeden unutulmaz olay ise; 4 Nisan 1953 gecesi,  Dumlupınar Denizaltısının Çanakkale Boğazının, Nara burnunda batışı dır. O zamanlar ilkokula yeni  başlamış küçük bir çocuktum. Ethem amcamın  radyo başında , arkadaşlarının ismi sayılırken ağladığını hatıralarım. Dumlupınar NATO tatbikatından Gölcük’teki üssüne dönmektedir. Bu sırada Çanakkale’den Ege’ye inmekte olan Naboland adlı İsveç bandıralı şilep ile Nara burnunda çarpışır. Beş kişilik güverte mürettebatından ikisi, Naboland’ın dev pervanelerine çarpıp o anda can verir.Diğer üçü ise kurtarılır. Akıntının çok yoğun olduğu bu bölgede, deniz çok kötü ve insafsızdır. Dumlupınar 81 Mürettebatı ile Çanakkale’nin sularına gömülür. Kurtaran gemisi gelmiş , kurtarma çalışmalarına başlamıştır. Aşağısı ile şu son konuşmalar tarihi arşivlere kaydedilmiştir. :

-Alo

Aşağıdan:

-Evet Dumlu.

-Ben Üsteğmen Suad.

- Evet Efendim, ben Selami.

-Selami nasılsınız, biz geldik. Şimdi bana durumu anlat !.

-Efendim, dizellerden yara aldık, manevra dairesinde yangın çıktı, bataryayı sıfıra alarak kıç torpido dairesine geçtik. Şimdi manevra dairesi su ile dolu.

-Kaç kişisiniz orada ?

-22 kişiyiz.

-Diğer daireler ile irtibatınız var mı ?

-Yarım saat önce telefonla konuştuk, şimdi cevap vermiyorlar...

-Merak etmeyin Kurtaran geldi, biz burdayız.

-Efendim manometre 267 kadem gösteriyor doğru mu?

-Selami Kurtaran geldi, şimdi kurtarma işlemine başlanıyor.

-Peki.

Bu arada Üsteğmen Suad durumu Kurtaran gemine rapor edecek ve on beş-yirmi dakika sonra Astsubay Selami ve mürettebata moral vermek için aşağıyı gene arayacaktır.

-Alo Dumlu.

-Evet Dumlu.

-Selami, nasılsınız?

-Efendim hava biraz fenalaştı.

-Morallerinizi bozmayın, o hava size daha iki gün yeter. Sen çocukları yatır, sigara içmeyin.

-Yok efendim, hepsi yatıyor, sigara da içmiyoruz. Işıkta yok..

-İhtiyaç lambalarını kullanmayın, ileride lazım olacak.

-Kullanmıyoruz zaten, birinin ışığı çok zayıfladı.

Bu sırada deniz olanca gücüyle sandala vurmakta, telefon ıslanmaktadır. Üsteğmen muhaberatı keser ve gemiye döner. Yarım saat sonra sandala geri döndüğünde telefondan ilahiler, Allah sesleri ve iniltiler gelmektedir. Gaddarlaşan deniz şamandıranın ipini koparır ve aşağısı ile irtibat kaybolur. Akdeniz’deki Amerikan gemileri yardıma çağrılır ama, çok geçtir artık. Turgut Demirtaş’ın mısraları olanı ne güzel anlatır:

Göklerin yıldızları

Seksen bir yiğittiler

Kırmızıya gönüllü

Maviye aşıktılar

Dalıp suyun dibine Gökyüzüne çıktılar.

Beşiktaş’taki Deniz Müzesi’nin alt katında bu kahramanlar ebedileştirilmiştir. Bu müzede; Barbaroslar, Turgut Reisler, Piri Reisler, Hızır ve Uluç Reisler, Preveze ve Çanakkale savaşlarının hikayeleri anlatılmaz, adeta yaşanır. Müzenin hemen yakınında Beşiktaş iskelesinde, Kaptan-ı Derya Barbaros Hayrettin’in  heybetli heykeli, Marmara Denizindeki  eski fırkatalara doğru adeta yürümektedir. Ve ben bu sularda, bir zamanlar Ethem amcamın  Dumlupınar Denizaltısı ile geçtiğini  düşünürüm. Darıca açıklarından geçer, sağında Kartal, solunda Adalar, Marmara'nın altında, fay hattının üstünde yoluna devam etmektedir. Kız Kulesi yakınlarına gelince su yüzeyine doğru yaklaşır. Aşağıda, yukarıdaki  gemilerin bilmediği,  kuleyi Salacak’a bağlayan eski dehlizin harabeleri ve büyük zincirler vardır. Ve Dumlupınar Üsküdar’ı sağına Barbaros'u soluna alıp sessiz ve derinden Karadeniz’e doğru süzülür.

Cem Özmeral

19 Aralık 2001

Columbus Ohio