istanbullite.com

ŞEREF STADI VE ÇIRAĞAN SARAYI

Ben koyu bir Beşiktaş taraftarıyım dır. Bu sevgi çok küçük yaşta babamın bana  hediye olarak aldığı bir kemerle başlamıştır. Bu kırmızı renkli plastik bir kemerdi. Tokası siyah beyaz renkli idi ve üzerinde Beşiktaş'ın ay yıldızlı arması, B.J.K. harfleri ve 1903 yazısı vardı. Aslında dayılarımın çoğunluğu Galatasaraylı  idi ve babam Galatasaray kemeri bulamadığı için bana bu kemeri almıştı. Beşiktaş sevgisi bu kemerle başladı ve çocukluk yıllarımda adeta bir aşk'a dönüştü. Zannederim 1957-58 yılları idi. Doğan Kardeş, Süpermen, Çocuk Yuvası gibi dergilerin yanında, Beşiktaş dergisine de abone olmuştum. Mustafa Kızıltan adlı hasta Beşiktaşlı bir yazarın çıkardığı bu mecmuayı her hafta sabırsızlıkla bekler, elime geçince adeta yutarcasına okur  siyah beyazlı oyuncuların resimlerini hayranlıkla seyrederim. Bu yıllar Recep Adanır, Kamil Üzülme, Dr.Vedii Tosuncuk, Sofyanidis, Gürcan gibi yıldızların son yılları: Varol Ürkmez, Kaya Köstepen ve "Küçük " Ahmet gibi unutulmaz Beşiktaşlıların ilk parladığı yıllardı.

Bir gün Kocamustafapaşada, Vidin caddesinin hemen baş kısmındaki berber dükkanında traş oluyordum. Berber bir ara pencereye doğru bakarak ; "A bak Beşiktaşlı Küçük Ahmet geçiyor".dedi. Berber dükkanındaki tek çocuk bendim ve bende herkes gibi pencereye doğru baktım. Küçük Ahmet Edirnekapı tarafına doğru hızlı adımlarla yürüyordu. Traşın bitmesi için geçecek beş dakika bana bir ömür gibi uzun gelmişdi. Sonunda traş bitince berber dükkanından deli gibi dışarıya fırladım, arnavut kaldırımları ile kaplı yoldan aşağıya doğru koşmaya başladım. Kısa bir takipten sonra Küçük Ahmet'i bir bakkal dükkanına girerken yakaladım. Küçük Ahmet durmuş bakkalla sohbet ediyordu. Benim nutkum tutulmuş hiç bir şey diyemiyor hayranlıkla benim için o zaman bir Dev Adam olan bu görüntüyü seyrediyordum. Sonra bu Dev Adam bakkaldan çıktı, aşağı istikamete doğru yoluna devam etti. Belkide bu civarda bir yerde oturuyordu. Ben ise, hep aklımda kalacak bu anıyı hafızama nakş ederek Kocamustafapaşadaki eve dönmüştüm. 

İstanbulda gördüğüm ilk Beşiktaş maçı o zamanki adıyla Dolmabahçe veya Mithatpaşa stadyumu ndadır. Şimdi İnönü denilen bu stadyumun ilk açıldığında da ismi İnönü imiş. 1950 de Demokrat Parti iktidara gelince ismini Mithatpaşa olarak değiştirmiş. Bu ilk maça beni Lemi dayım getirmişti. O gün Beşiktaşın kimle oynadığını unuttum, ama o günlerden aklımda kalanlar hep güzel anılar ve resimlerdir.

Mithatpaşa stadyumu belki de dünyanın en  güzel manzaralı spor tesisidir. Denize bakan açık tribünlerin en yüksek kısmına çıkıp, cadde tarafına baktığımızda tarih ve tabiatin ahenkle birleştiği güzel bir peyzaj ortaya çıkar ki insan şaşırır. Hemen sağ tarafta, öbür camilere hiç benzemeyen barok stili ve büyük pencereleri ile Dolmabahçe Camii, biraz ötesinde Kabataş arabalı vapur iskelesinin yanında on beşinci asırdan kalma  Molla Çelebi Camii. Tam karşınızda muhteşem kapısı ile Dolmabahçe Sarayı ve Saat Kulesi ve solda  yüzyıllık çınar ağaçlarının üzerinde birbirlerine sarıldığı Beşiktaş'a giden o güzel yol. Bütün bu güzelliklerin arkasında masmavi Boğaz, Kız Kulesi  ve Üsküdar kıyıları. Eski zamanlarda, Üsküdar'a "Altın Şehir" denildiğinden, bugünkü Kabataş kurulduğunda buraya "Agrypolis" yada Gümüş Şehir denmiş. Fatih'ten itibaren bütün Osmanlı sultanları buradaki manzarayı o kadar çok beğenmişler ki, buraya köşkler, bahçeler, sebiller, çeşmeler yapıp durmuşlar. Sonunda bu kıyıda boş yer kalmamış ve İkinci Osman'ın emri ile boğazdan geçen bütün gemiler buraya taş taşımışlar ve Dolmabahçe denilen kıyı şeridi doğmuş. Biz gelelim 60 lardaki Mithatpaşa stadyumuna. Stadyumun Maçka sırtlarına bakan ve sonradan yeni açık denilen kısmına  o günlerde Gazhane tarafı denilirdi. O zamanın eski hakem ve spikerlerinden merhum Sulhi Garan, radyoda maç anlatırken takımları gazhane veya deniz tarafına hücum ediyor diye tanıtır dı. Bu gazhane, rafineriye benzeyen bir nevi arıtma tesisleri idi ki bütün bu güzel tablonun içinde kara bir leke gibi göze batardı. Gazhanenin hemen üstlerindeki Maçka sırtları "Beleşçi" lerin rağbet ettiği ve sahanın ancak bir yarısını gören tepeler di. Stadın içinde en ucuz yer "Duhuliye" denilen yerdi ki, buraya yer altı da demek mümkündü. Zeminin altında insan boyu kazılmış ve stadı çepeçevre saran bu yeraltından, tel örgüler altından maç seyretmenin bedeli yüz yirmibeş kuruştu. Paranın kıymetinin olduğu o devirlerde stadda top toplayan çocuklara iki-buçukluk denirdi ki, buda onların maç başına aldıkları ücret ti.. Benim bir orta okul talebesi olarak haftalık harçlığımın yarısını verdiğim açık tribünlerin fiyatı on lira civarında idi.

Eskiden bütün lig maçları bu stadyumda yapılırdı. Maç günleri stadyumun etrafi seyyar satıcılar, tükürük köftecileri, bayrak satıcıları ile günün erken saatlerinden itibaren dolar ve maç saatine doğru geriye doğru sayım başlardı. Bu stadyumda kar ve kış altında bir çok maça gelmişimdir. Soğuk kış günlerinde. kazaklarımızın iç kısmına  gazete kağıtlarından  fanilalar yapar soğuktan korunmaya çalışırdık. Bu maçlarda görev yapan satıcılarda ayrı bir alemdi. Açık tribünlerde şimdiki gibi koltuklar olmadığından gazete satıcıları; "oku oku , minder yap abi !"diye gazetelerini satarlardı." Bir baska terane de "Sosis-ekmek-sosis ekmek ti. Gene o zamanlar kapalı tribün  denilen yer Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe taraftarları için yan yana üç kısma bölünmüştü ve buralarda bugünkü gibi nahoş olaylar çok nadirdi. Kapalı tribünlerin tam karşısı ise numaralı tribünler idi ki burası, gazetecilerin, milletvekillerinin, iş adamları ve tek tük hanımların maç seyrettikleri yerdi. Dolmabahçe'den maç dönüşü eğer Kadıköy'e gideceksem ben Beşiktaşa yürümeyi, buradan motorla Üsküdar'a geçmeyi, Üsküdardan da koca dolmuşlarla Kadıköy'e gitmeyi tercih ederdim. Dolmabahçe'den Beşiktaş'  giden iki tarafı çınar ağaçları ile kaplı yol Dolmabahçe Sarayının görkemli beyaz kapısının önünden geçer, Güzel  Sanatlar Akademisini takip edip Beşiktaş iskele meydanına varırdı. Bu iskeledeki Deniz Müzesi, Barbaros Hayrettin'in heykeli ve türbesi hepsi başlı başına ele alınıp işlenecek eserlerdir. Beşiktaş iskelesi o zamandaki benzerleri gibi Boğaziçi ve Üsküdar vapurlarının yanaştığı şirin bir iskeledir. İskelenin girişinde bir büfe arkasında gişeler vardır. Hemen sol tarafında küçük motorlu tekneler bir nevi deniz dolmuşu  vazifesi görür; Boğazın ötesine elli kuruşa müşteri taşırlardı. Biraz ötede Beşiktaş çarşısı ve  Akaretler yokuşu vardır.  Bu yokuşta Beşiktaş Jimnastik Kulübünün 1903 yılında kurulduğu kulüp binası bulunur. Kurucusu Ahmet Fetgeri Bey, Şeref Bey ve Abdülkadir Beylerdir. Balkan harbinde bu kulübün bir çok sporcusu şehit olur. Arkadaşlarının anısına Beşiktaş takımı sahaya simsiyah formalarla çıkar. Aslında Beşiktaş takımının ilk renkleri kırmızı beyazdır. Bu formalarla Beşiktaşlı futbolcular "Kara Kartal" ları andırmaktadır. O günden itibaren Beşiktaş'ın renkleri siyah beyaz, lakabı Karakartallar olacak ve armasına da ayyıldız konulan tek Türk takımı olacaktır.

Eskiden Beşiktaş'tan Ortaköye doğru yürüyünce, sağ tarafta önünüze biraz eskimiş fakat Dolmabahçe Sarayının kapısına benzer Çırağan Sarayının kapısı çıkardı. Bu kapı  Abdülhamit'in tahta çıkması ile kapatılmış,ve kardeşi Beşinci Murat Çırağana hapsedilmişti. Murat bu sarayda otuz seneye yakın mahpus yaşamış, o öldükten sonrada saray tadil edilip tanzimatla birlikte Meclisi Mebusan olarak kullanılmıştı.1910 yılında bu saray bir yangında kül olup gitmişti. 1960 lı yıllarda Çırağan Sarayının yüksek duvarlar arasındaki bu kapısından içeri baktığınızda sarayın tahta perdelerle kapanmış harabelerini görürdünüz. Bu harabelerin hemen yanı belki de yarım asırdan fazla Beşiktaş kulübüne hizmet edecek Şeref Stadıdır. Stadın ismi Beşiktaşın kurucusu merhum Şeref Bey'e atfedilmiştir. Stad üç dört bin seyirci ya alır,  ya almaz.Çırağan'ın karşısındaki kale arkasında Atatürk'ün beyaz fon üstüne siyah  bir büstü vardır. Günümüzdeki  Çırağan sarayının araba park yeri, o zamanlar beş sene üst üste şampiyon olan Baba Hakkıların, Çengel Hüseyinlerin, Şükrü Gülesinlerin top koşturduğu sahadır.1960 lara baktığımızda, burada lise takımları maçlar yaparlar, Beşiktaş takımı ise burayı antrenman sahası olarak kullanır. Çırağan sarayının harabeleri içinde küçük bir oda Beşiktaşlı futbolcuların soğuk suyla duş yaptığı soyunma odası olarak kullanılmaktadır..

Gene bu yıllarda Beşiktaş futbol takımı stadyumun hemen karşısındaki Yıldız Parkında "kros" a çıkardı. Bende bazen futbolcuları takip eder ve Yıldız Parkının güzelliklerine hayran kalırdım. Yıldız Parkı, Londra'nın Hyde Parkı, New York'un Central Park'ı ile karşılaştırılacak güzellikte belki de daha güzeldir. Burası birbirinden güzel gül bahçeleri, seralar, akan sular ve köprüler ile dolu yemyeşil bir korudur.

Koruya dik bir yokuştan çıkılır. Korunun üst kısmında eskiden Yıldız Sarayı denilen ve Abdülhamit'in son yıllarını geçirdiği bir köşkler zinciri vardır. Şale Köşkü, Malta Köşkü, Çadır Köşkü, Pembe, Beyaz ve Sarı Köşkler altmışlı yıllarda son derece metruk ve bakımsız bir haldedir. Sonraları bu köşkler, Pembe ve Yeşil Seralar Çelik Gülersoy tarafından ihya edilecek, yabani sarmaşıkların kapladığı yerler gül bahçelerine ve içinde bembeyaz kuğuların ve yeşil tüylü ördeklerin yüzdüğü göllerle donatılacak tır. İlkbaharda, etraftaki erguvan ağaçları pembe-mor çiçekleri ile bir yaz yağmuru gibi etrafı kaplar bu ağaçlar arasında kuşlar cıvıldaşır, bülbüller şakırdar dı. Ve ben ne zaman güzel bir park görsem ve temiz bahar havası teneffüs etsem, Yıldız parkını hatırlamışım dır.

Cem Özmeral

29 Kasim 2001

Columbus, Ohio

Beşiktaş Çırağan Sarayı ve Şeref Stadı ile ilgili yazıyı yazalı aradan 18 sene geçmiş. Zaman kuş gibi uçup gidiyor. İlk kitabım Özlediğim İstanbul’da yer alan bu yazıda uzun uzadıya Mithatpaşa stadından bahsetmiştim. İnönü olarak 1947 de açılan sonraları Dolmabahçe ve Mithatpaşa diye anılan bu güzel stadyum da tıpkı Şeref stadı gibi tarihe karıştı, ama 2013 de yıkımına başlanan stadın yerine bugün Dolmabahçenin tarihi dokusu ile uyumlu ve eski stadın saat kulelerinin korunduğu Vodafone Arena adı verilen modern bir stadyum yer alıyor. Vodafone ile isim anlaşması 2031 yılında   bitiyor.  Biz görür müyüz bilemem ama dileğimiz,  bu tarihten sonra  Beşiktaş taraftarının istediği Şeref Bey Stadı adının  bu güzel yapıya verilmesi.

Biz gene eski Şeref Stadına gidelim. Bilindigi gibi Atatürk Kurtuluş Savaşı öncesi, Akaretlerde Sıra Evlerin birinde Selanik’ten gelen annesi Zübeyde Hanımla birlikte kiracı olarak yaşamıştır. Şimdi müze olan bu ev, bugün olduğu gibi o zamanda Beşiktaş Jimnastik Kulübü binasının yanında idi. Gazi Mustafa Kemal  burada, Beşiktaş kulübünün kurucuları Ahmet Fetgeri ve Fuat Balkan Beylerle defalarca görüşmüş, bu biri denizci iki subaya Beşiktaşlı sporcuların gösterdiği başarılardan dolayı takdirlerini söylemiştir. Bandırma vapuruna geçmek üzere Beşiktaşta motoruna binmeden önce de Akaretlerde çıktığı evinden kendisini uğurlayan Besiktaslı sporculara annesi Zübeyde Hanımı emanet etmiştir.* Atatürk yıllar sonra,  kurtuluş savaşı öncesi bahçesindeki koltuktan büyük bir zevkle izlediği Beşiktaşlı sporcu gençleri unutmamış, futbol takımının antrenman ve maç yapacağı büyük bir sahaya ihtiyacı doğunca, 1932 yılında Maliye Bakanlığına verdiği teklif ve Bakanlar Kurulu kararı ile metruk Çırağan Sarayı harabeleri nin Ortaköy uzantısındaki boş araziyi Beşiktaş kulübüne tahsis ettirmiştir.

Bu kararnamenin çıkarılmasında Beşiktaş Kulübü futbol şubesinin yaratıcısı Ahmet Şerafettin Bey’in büyük çabaları olmuştu. Şeref Bey yakalandığı kanser hastalığına aldırmadan, Ankara’ya sık sık gidiyor ve gerekli izinleri alabilmek için çaba gösteriyor du. Ne yazık ki genç yaşında stadın açılışını göremeden vefat etti. Son nefesinde bile stadı ve Beşiktaşı sorduğu ve arkadaşlarının ona “bırak artık ,dinlenmene bak !” demeleri üzerine, çok  alçak sesle “ FEDA**  olsun” diyerek ruhunu teslim ettiği söylenir. 1933 yılında 6000 kişilik seyirci kapasitesi ile açılan stadyuma Beşiktaşlılar Şeref Stadı adını verdiler. 

Şeref Stadı 1986 yılında Çırağan Kempski oteline verilene  kadar Beşiktaşa antrenman ve maç sahası olarak hizmet etti. Beşiktaş’ın beş yıl üst üste İstanbul  şampiyonu  olan efsane takımı:  Baba Hakkılar , Şerefler ( Görkey) Kemaller, Şükrüler hep burada top koşturdu. Stadın yol tarafında boydan boya uzayan tribünler vardı, deniz tarafında ise sadece iki sıra oturma yeri yer alıyordu. Ortaköy tarafında kale arkasında  dev bir levhanın üzerinde  Atatürk’ün kabartma büstü,  karşı kalenin  arkasında ise Çırağan Sarayı harabeleri görünürdü. Sarayın bahçesinin ayakta kalmış, biri deniz tarafında, diğeri cadde üzerindeki  devasa iki taş oymalı kapısı, top sahasına dünyanın hiçbir yerinde olmayan özgün bir görüntü veriyordu.1947 yılında Mithat paşa stadı açılıp lig maçları burada yapılmaya başlayınca, Şeref stadı yalnız Beşiktaş'ın antrenman sahası , amatör küme ve lise takımları maçları için kullanılmaya başlandı.

Bugün Beşiktaş’ın 41 903 seyirci kapasiteli modern bir stadı var. Türkiye’nin ilk akıllı stadyumunun, "Eski Açık"  girişinde, tarihi 19 Mayıs 1919 kapısından girilen, iki kat üzerine yayılmış, Beşiktaş’ın tarihini yansıtan 1650 metrekarelik  bir alanda, Türkiyenin en büyük spor müzesi var. Müze, stadın içi ve  dışı,  soyunma odaları, basın ve medya odaları, tribünler,  Şeref Turu adi verilen bir turla rehber eşliğinde cüzi bir ücret karşılığı gezilebiliyor. İsterseniz stadın içindeki lokantalarda yemek yiyip, kartal yuvasında forma ve hediyelik eşya da alabilirsiniz. Bütün bu güzelikleri görünce aklıma  ister istemez  1960 la 1970 yılları arası Beşiktaş futbol takımının antrenmanlarını izlemek için gittiğim Şeref stadı geliyor. Yağmur yağınca balçık olan toprak saha, top mermisi gibi ağır meşin yuvarlak, tahtadan kale direkleri, çürük ağlar, seyircilerin oturduğu taş basamaklar. Çırağan sarayının metruk  bir odasında Beşiktaş’ın  soyunma odası . Ortada bir soba, üstündeki çaydanlıkta çay kaynıyor. Futbolcuların yün formaları kurumak için sobanın yakınına asılmış.Topçular dan bazılarının ayaklarında takunya var. Odunla ısınan şofbenden ısınan suyu idareli kullanarak duş almışlar, malzemecinin verdiği havlu ile başlarını kullanıyorlar. 

Gözümün önünden siyah şortları, beyaz fanilaları ile  Şenollar, Birollar, Necmiler, Küçük Ahmetler, Kayalar geçiyor.....Sonra, Güvenler, Sanlılar, Yusuflar.  

Evet zaman akıp gitmiş ve her şey  öyle bir değişmiş ki .

Cem Özmeral

22. Aralık, 2019

Dublin Ohio