Sadik bey, Ismail Hakki bey, Fethi bey ve Nuri bey
Fethi Bey, Türkiyenin ilk pilotu ünvanını kazanmış kişi. O zamanlar pilot kelimesi kullanılmadığından “Teyyareci Fethi Bey” diye anılıyor. Fethi bey 1891 yılında Ayaspaşa’da doğmuş. 1907 yılında Bahriye Mektebinden üsteğmen olarak mezun oluyor. 1908 de çarkçıbaşı olarak fabrika’da görev alıyor. Genç yaşında spor ile ilgelendiği nden Beşiktaş Jimnastik Kulubü kurucuları ndan Ahmet Fetgeri Aşeni Bey’in vasıtasıyla Beşiktaş Kulubüne üye oluyor ve idare heyetine katılıyor. 1910 yılından sonra Cemiyetler kanunun çıkmasından sonra Beşiktaş Kulubünde kurucu üye olarak görev yapıyor. Aynı yıl Hamidiye Kruvazörü nde motor çarkçısı olarak yurt dışı seferlerine katılıyor. 1912 yılında İngiltere’de Bristol Teyyare fabrikasında pilot olarak yetiştirilmek üzere yollanıyor. Ertesi yıl Balkan savaşında gösterdiği yararlılıklar dolayısı ile gümüş liyakat madalyası ile taltif edilip yüzbaşı rütbesine terfi ediyor. Bundan sonra “Pilot Yüzbaşı Fethi Bey” olarak anılacaktır.
1914 yılında Mısır’ın İskenderiye şehrine iki uçakla yapılacak yolculuk için ilk sıradan kabul ediliyor. Uçaklardan birincisi Teyyareci Pilot Yüzbaşı Fethi bey ve Teyyareci Pilot Üsteğmen Sadık bey’in kulanacağı Muvakat-ı Milliye adındaki Beleriot tipi uçak. İkinci uçak ise Nuri Bey ve Pilot Yüzbaşı İsmail Hakkı bey’in kullanacakları Prens Cellaleddin adlı Deperdussi tipi uçak.
Nuri, Fethi ve Sadik beylerin Sam daki kabirleri
Istanbul Fatih Parki, Hava Sehitleri Abidesi. Photo Cem Özmeral
8 Şubat 1914 tarihinde Fethi bey ve silah arkadaşı Sadık bey, Muvanet-i Milliye adlı uçağıyla İstanbul Kahire seferine başlıyorlar. Güzergahları Konya, Ulukışla, Adana, Humus ve Şam üzerinden Kahire’ye varmaktır. Ne yazık ki motorda çıkan bir arıza yüzünden uçakları Şam'ın Taberiye ilçesi Şimiriye bucağı yakınlarında düşüyor ve Fethi ve Sadık beyler Türk havacılık tarihinin ilk şehitleri oluyorlar. Cenazeleri Şam’da Emeviye Camii'nde Selahattin Eyübü türbesinin yakınına defnedildi. Cenazeye diğer uçaktaki iki pilot Nuri ve İsmail Hakki beyler de Humus’dan Şam’a geçerek katıldılar.
11 Mart 1914 günü Prens Celaleddin adlı ikinci uçak Kahire’ye girtmek üzere kalkarken çıkan kazada Pilot Teğmen Teyyareci Nuri Bey şehit oldu, İsmail Hakkı Bey ise sağ olarak kurtuldu. Nuri bey’in naaşı Şam’a nakledilerek arkadaşlarının yanına defnedildi.
Türk pilotları arkadaşlarının hayatlarını verdiği bu yolculuğu tamamlamaya kararlıydılar. Yeni alınan Edremit adli Beleriot tipi uçak deniz yoluyla Beyrut limanına getiridi. Buradan Pilot Yüzbaşı Salim Bey ve Rasat Yüzbaşı Kemal beyle yola çıkan uçak, 15 Mayıs 1914 de İskenderiye’ye indi.
Fethiye, Fethi bey aniti ve uçaginin replika maketi
Besiktas Jimnastik Kulübü Kurucu üyelerinden Fethi bey sol altta
Türk hava tarihinin bu üç kahraman şehidi ise hiç bir zaman unutulmadı. Fethi bey’in ve arkadaşlarının ölümü Türkiye’de büyük üzüntü ile karşılanmıştı. Mimar Vedat Tek’in tasarladığı Teyyare Şehitleri Anıtı 1916’da tamamlandı ve Istanbul’da Fatih’teki Saraçhane başındaki Fatih Parkı’na dikildi. Mermer bir kaide üzerinde kırık sütun, yarım kalan uçuşu simgeler. Sütunun üzerinde bronzdan yapılmış defne dalı ise eğer Kahire’ye ulaşabilmiş olsalardı, tayyarecilerin boyunlarına asılacak olan madalyaların büyük birer kopyasıdır Madalyanın üzerinde uçak figürü, Beyazıt Kulesi ve İstanbul’u simgelenir.
1934 yılında Atatürk'ün emriyle Muğla’nın Meğri kasabasının adı ilk Türk pilotu olan şehit Fethi bey anısına Fethiye olarak değiştirildi. Aslında Fethi bey Meğrili değildi, ama Atatürk onun ismini vereceği bir yer ararken Meğri'nn ileri gelenleri, bu kahramanın anısını yaşatmak için adını ilçelerine vermelerini Atatürk'ten rica etmişlerdi.
Fethiye o gün bugün Teyyareci Fethi bey'in anısına hep sahip çıktı ve onu yaşattı. 2004 yılında Tayyareci Fethi Bey'i temsil eden bir anıt heykeli Fethiye’de antik tiyatronun hemen karşısında bulunan Şehit Yüzbaşı Tayyareci Fethi Bey Milli Parkında sergilenmeye başlandı. 2018 yılında ise yeni yapılan Fethiye Devlet hastanesi karşısında bulunan Şehit Fethi Bey parkındaki yeni yerine taşındı. Her yıl Şubat ayında Fethi Bey’in ölüm yıldönümünde Fethiye de Türk Hava Kuvvetlerinin uçaklarının katılımı ile törenler düzenleniyor. Beşiktaş Kulubü de Balkan Savaşlarında şehit verdiği oyuncularının yanında kulubün idarecisi, Şehit Teyyareci Fethi Bey’i saygıyla anıyor.
Ünlü şairimiz Behçet Kemal Çağlar bu göklerin kartalını şu dizelerle ne güzel anlatmış:
“Aslan uçtu” diye söylenir methi; Bu kutsal toprağın çocuğu Fethi.. Kahrolur darbanla elbet her zaman Olursa bakış yan ve maksat eğri; Bak; Fethiye oldu sayende Meğri, Kartalım! gölgende hürdür bu vatan.
